Verzuiling in het voetbal

Ook de sport ontkomt in de 20e eeuw niet aan de verzuiling, de scheiding tussen bevolkingsgroepen in Nederland. De drie grootste zuilen – protestanten, katholieken en sociaal democraten – hebben elk hun eigen scholen, krant, kerk, omroep, ziekenhuis en dus ook sportvereniging.

Sporten doe je voornamelijk in eigen kring. Katholieken, protestanten en socialisten treffen elkaar nauwelijks in het sociale leven in de periode die ongeveer liep van het eind van de Eerste Wereldoorlog tot eind jaren '60. Na de Eerste Wereldoorlog treffen de katholieken, protestanten en socialisten elkaar zelfs niet meer op het voetbalveld. Bij welke club je gaat sporten, wordt grotendeels bepaald door je overtuiging. De pastoor bepaalt waar je gaat voetballen, de dominee wanneer je niet mag voetballen: op zondag.


Rooms-Katholiek
Door het toenemend aantal voetballers rond 1900 worden de kerken, de katholieke kerk voorop, zich er van bewust dat er voor hen een taak is weggelegd. De landelijke NVB is een neutrale organisatie, die vanuit kerkelijk oogpunt te weinig aandacht besteed aan het geestelijk welzijn van de jongeren die de sportvelden bevolken.
Alle kerkelijke richtingen vrezen ook het omgaan met andersdenkenden en verval van
zeden en normen. Omstreeks 1900 worden de eerste katholieke voetbalclubs opgericht, die overigens zonder problemen worden opgenomen in de neutrale NVB of regionale bonden zoals de FVB.

Om de oprichting van rooms-katholieke voetbalclubs aan te moedigen wordt de RKF (Rooms-Katholieke Federatie) gesticht. Het doel van de RKF is “om met bescherming en verzorging der godsdienstige en zedelijke belangen harer leden de voetbalsport onder de Roomsch Katholieken te beoefenen”. Er mag niet op zondagochtend worden gevoetbald, zodat men eerst naar de kerk kan en daarna naar het voetbalveld.

In Friesland voetballen de rooms-katholieke verenigingen gewoon in de FVB. Pas in 1932 sluiten de katholieke verenigingen zich aan bij de RKUVB, afdeling Friesland. Hier wordt in katholiek verband een competitie gespeeld.
Tot deze katholieke verenigingen behoren: Bakhuizen (1923-1940), Blauwhuis (Wolvega, 1932-), BVC (Blauwhuis), DIO (Wolvega), Franeker (1931-1933), Friso (Joure), Geel Wit (Leeuwarden), Geel Wit (Ameland), Geel Zwart (Workum), HFH (Heerenveen), KROB (Woudsend), MKV (Leeuwarden), Odilo (Audax Leeuwarden), Oosterwolde (RKF), Renado (Sint Nicolaasga), RES (Bolsward), RKHVV (Heerenveen), RKVV Rapiditas (Leeuwarden), RKVV Roda (De Blesse), RKVV Wolvega, Robur (Harlingen), Steggerda, WZS (Sneek)


Protestants-christelijk
Het zijn overigens niet alleen de katholieken, die hun eigen clubs, bond en competities hebben. In 1911 ontstaan de kantoorvoetbalbonden, die gedeeltelijk op zaterdagmiddag spelen en waaruit in 1929 de protestants-christelijken zich verenigen in de CNVB (Christelijke Nederlandse Voetbal Bond). Tot de

Binnen de FVB wordt tot 1932 alleen op zondag gevoetbald. De invoering van de vrije zaterdagmiddag opent nu ook de poorten voor georganiseerd voetbal in Zuidwest-Friesland. In deze regio is het zondagvoetbal nooit echt goed van de grond gekomen.
Hier wordt door de FVB de zogenaamde "wilde bond", de OBZW opgericht, die haar wedstrijden op zaterdagmiddag speelt. Wel kwam het voor dat in een dorp enkele voetballiefhebbers voorstellen om zich bij de FVB aan te sluiten, omdat de zondag als de beste dag wordt gezien om hun hobby te beoefenen. Zij krijgen echter veel weerstand uit de gemeenschap te maken. Zaterdagvoetbal kan hier wel op veel steun rekenen.
Geografisch gezien is de situatie nu onveranderd gebleven. Ten zuiden en westen van de lijn Harlingen-Franeker-Leeuwarden-Sneek-Lemmer zijn geen plaatsen met zondagsclubs te vinden. De enige uizonderingen zijn de katholieke enclaves Bakhuizen en Blauwhuis.

In 1934 krijgt ook in Friesland de CNVB een poot aan de grond. De eerste christelijke clubs sluiten zich aan bij de CNVB.
Tot deze christelijk clubs behoren: Blauw Wit '34 (Leeuwarden), Be Quick(Dokkum), CVV Amicitia (Drachten), CVV Drachtster Boys (Drachten, 1938-1942), Heeg (1931 OBZW), HJSC (OBZW 1933), HMS (Bergum), HVC (Heeg 1933 OBZW), HVV (Harlingen), HVV (Hindeloopen OBZW), IJVC (IJlst, OBZW), Juliana (Heerenveen), De Leeuwarder Zwaluwen, Mobiel (Sneek), NOC (Nijezijl Oosthem OBZW), NVC (Nijland OBZW), ONS (OZBW), Quick (Stavoren, OBZW), SDO (Scharnegoutum OBZW), SDO (Hemelum OBZW), Sparta (Dokkum), SSS (Harkema Opeinde), Stormvogels (Workum OBZW), Stormvogels (Oudega), Unitas (Oeverzwaluwen Koudum OBZW), De Valken (Warns OBZW), Vitesse (Franeker), Vlugheid en Kracht (Huizum), WOT (Westergeest), WSV (Woudsend (OBZW), De Zwaluwen (Makkum OBZW), De Zeemeeuwen (Harlingen),


Socialistisch
De arbeiders die langzaamaan meer vrije tijd krijgen in de 20e eeuw sporten binnen vakbondsverband. Daar is solidariteit het leidende principe. Geen heldenverering, geen medailles. Winnen is niet belangrijk. In 1926 is de Nederlandsche Arbeiders Sportbond (NASB) opgericht, die op zijn hoogtepunt 25.000 leden telde. De bond zet zich in voor teamsport vanwege de verbroedering: voetbal, zwemmen, gymnastiek en turnen.
Tot de socialistische verenigingen behoren: Arbeiderspers (Leeuwarden, 1934-1936?), Excelsior (Leeuwarden, 1933-1936?), Franeker (1933-1937; heet tot maart 1935 SNA),
LONDA (1930-?; heet tot 1931 Leeuwarden), Rode Duivels (Sneek, 1933-1936), SOS (Drachten, 1933-1936)), Vakbondsjeugd (1935), Voorwaarts (Heerenveen, 1933), Voorwaarts (Leeuwarden, 1935-1936?)


Eenheid
Door de KNVB zijn in de jaren '20 en '30 al enkele pogingen gedaan om te komen tot eenheid, maar dat is nooit gelukt. Er is binnen de verzuilde samenleving een strikt scheiding naar kerkelijke of politieke gezindheid.

Op 31 juli 1940 zijn alle oude voetbalbonden opgegaan in de NVB. Na de oorlog wordt de fusie niet ongedaan gemaakt, want de voordelen van één bond is te groot.
Ook de FVB bestaat niet meer als zodanig. Er wordt nu gesproken van de "Afdeling Friesland van de Nederlandse Voetbalbond". Binnen de FVB wordt vanaf dat moment ook op zaterdag gevoetbald.